Warszawa, dn. 6 grudnia 2016 r.

Stanowisko nr 25/2016

Porozumienia samorządów zawodowych i stowarzyszeń prawniczych

dot. projektu ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji (DL-II-413-1/15/78)

Porozumienie nie podziela stanowiska projektodawcy, co do konieczności stworzenia „oddzielnej” regulacji prawnej mającej na celu implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/104/UE z dnia 26 listopada 2014 roku w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji państw członkowskich i Unii Europejskiej, objętego przepisami prawa krajowego (Dz.Urz EU L 349/1 z 5.12.2014), dalej zwana „Dyrektywą”. Zdaniem Porozumienia implementacja dyrektywy powinna nastąpić w ramach kodeksu cywilnego poprzez uzupełnienie obowiązujących przepisów i poprzez ich zmianę. Tworzenie nowej regulacji jest zbędne, powoduje rozproszenie przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych, a w konsekwencji prowadzi do dalszej dekompozycji kodeksu cywilnego. Zasady prawidłowej legislacji jak najbardziej ten pogląd potwierdzają i uzasadniają, zwłaszcza, że w projektowanym art. 3 ust. 2 ustawy, w zakresie w niej nieuregulowanym zawarto odesłanie do przepisów kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych.

W wypadku przyjęcia jednak koncepcji oddzielnej regulacji omawianej materii, wątpliwości budzi projektowany art. 7 ustawy wprowadzający domniemanie, że każde naruszenie prawa konkurencji wyrządza szkodę. Przyjęcie takiego domniemania stanowi wyłom od zasady wyrażonej w art. 6 kodeksu cywilnego zgodnie, z którym ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne (będącej regułą przy odpowiedzialności ex delicto). Wskazane w uzasadnieniu projektu odwołanie do art. 234 kodeksu postępowania cywilnego nie jest przekonujące. Udowodnienie faktu negatywnego (w tym wypadku nie zaistnienia szkody) jest o wiele trudniejsze (a czasami będzie wręcz niemożliwe) niż wykazanie okoliczności pozytywnej (w tym wypadku zaistnienia szkody). Co do zasady dowód na okoliczność zaistnienia szkody powinien obciążać poszkodowanego. Jeżeli ścisłe oznaczenie wysokości szkody będzie utrudnione zastosowanie znajdzie do art. 322 kodeksu postępowania cywilnego. Z tego względu bardziej uzasadnionym jest wprowadzenie regulacji odpowiadającej wprost art. 17 ust. 2 Dyrektywy, zgodnie z którym: „Domniemywa się, że naruszenia kartelowe wyrządzają szkodę. Sprawca naruszenia ma prawo obalić to domniemanie”.

Porozumienie podnosi także, iż nadesłany projekt byłby dobrą okazją do zwrócenia uwagi na konieczność dostosowania przepisów polskiej ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r., poz. 1829, z późn. zm.) do przepisów wspólnotowych.

W obecnym stanie prawnym obowiązują dwie równoległe definicje małych, średnich i mikroprzedsiębiorców: wspólnotowa i polska, przy czym są to definicje o rozbieżnym brzmieniu. Różnica wynika z uchylenia art. 108 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, który przewidywał obliczanie progów zatrudnienia oraz progów finansowych dla przedsiębiorstw również w odniesieniu do faktu, czy są one przedsiębiorstwami zależnymi, bądź powiązanymi z podmiotami innymi. Obowiązuje zatem obecnie – na potrzeby przepisów o pomocy publicznej – definicja wspólnotowa określona w art. 110 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz w pozostałych wypadkach – definicja polska tj. pozbawiona tzw. kryterium niezależności (wskazanego w art. 6 Zalecenia Komisji z dnia 06 maja 2003 roku dotyczącego definicji przedsiębiorstw mikro, małych i średnich).

Niniejsze stanowisko zostało przyjęte z inicjatywy Stowarzyszenia Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej.

Przewodniczący Porozumienia                                             Sekretarz Porozumienia

      R.pr. Maciej Bobrowicz                                                      Dr Paweł Skuczyński