Zachowek stanowi istotny element prawa spadkowego, mający na celu ochronę najbliższych zmarłego. Wyjaśniamy, jak właściwie obliczyć jego wartość, biorąc pod uwagę zarówno czystą wartość spadku, jak i darowizny, a także jak ustalić połowę wartości udziału spadkowego. Dla lepszego zrozumienia podajemy konkretne przykłady, np. kiedy zachowek wynosi 37 500 zł. Ponadto, przybliżamy sytuacje związane z dziedziczeniem po rodzicach oraz małżonku.
Jak obliczyć wysokość zachowku?
Aby wyliczyć wysokość zachowku, najpierw trzeba ustalić, jaki udział w spadku przypadłby osobie uprawnionej podczas dziedziczenia ustawowego. Następnie określa się substrat zachowku, czyli czystą wartość spadku, do której dodaje się darowizny i zapisy windykacyjne przekazane przez spadkodawcę.
Czysta wartość spadku to majątek spadkowy pomniejszony o długi[2]. Wysokość zachowku oblicza się przez pomnożenie substratu zachowku przez udział spadkowy i ułamek 1/2. Dla osób trwale niezdolnych do pracy lub małoletnich uwzględnia się ułamek 2/3[4].
Przykładowo, przy substracie zachowku wynoszącym 150 000 zł i udziale spadkowym 1/2, zachowek wyniesie 37 500 zł (1/2 * 1/2 * 150 000 zł).
Substrat zachowku – czysta wartość spadku i darowizny
Obliczanie substratu zachowku polega na dodaniu darowizn do czystej wartości spadku, czyli różnicy między aktywami a pasywami[5].
Przy tym uwzględnia się darowizny przekazane przez spadkodawcę, pomijając te drobne lub te sprzed ponad dekady od śmierci. Taka metoda pozwala na uwzględnienie pełnej wartości majątku, co ma wpływ na wysokość zachowku.
Wysokość zachowku – 1/2 wartości udziału spadkowego
Wysokość zachowku wynosi 50% wartości udziału spadkowego, który przypadłby spadkobiercy według zasad dziedziczenia ustawowego. Oznacza to, że osoba pominięta w testamencie ma prawo do przynajmniej połowy tego, co otrzymałaby bez testamentu.
Warto jednak zaznaczyć, że w przypadku osób trwale niezdolnych do pracy lub małoletnich, zachowek stanowi 2/3 wartości tego udziału. Zachowek zapewnia podstawowe zabezpieczenie finansowe dla bliskich zmarłego, nawet jeśli nie zostali uwzględnieni w testamencie.
Przykłady obliczania zachowku
Obliczanie zachowku można zilustrować na przykładach przedstawiających różne sytuacje dziedziczenia oraz wpływ darowizn i długów na ostateczną kwotę.
Rozpocznijmy od pierwszej sytuacji. Osoba zmarła pozostawiła majątek wart 200 000 zł, z czego długi wynoszą 50 000 zł. Nie było darowizn ani zapisów windykacyjnych. Substrat zachowku wynosi więc 150 000 zł (200 000 zł pomniejszone o 50 000 zł). Spadkobiercami są małżonek i dorosła córka, przy czym każdy z nich ma 1/2 udziału. Ostatecznie każda z tych osób otrzyma zachowek równy 37 500 zł (1/2 * 1/2 * 150 000 zł). Jeśli jednak córka byłaby małoletnia, jej zachowek wynosiłby 50 000 zł (2/3 * 1/2 * 150 000 zł).
Zajmijmy się teraz drugim przypadkiem. Spadkodawca pozostawił majątek o wartości 300 000 zł, a jego długi to 100 000 zł, przy darowiznach wynoszących 50 000 zł. Substrat zachowku w tym przypadku to 250 000 zł (300 000 zł minus 100 000 zł plus 50 000 zł). Spadkobiercami są małżonek oraz dwoje dorosłych dzieci, każde z udziałem 1/3. Zachowek dla każdego dziecka wynosi 41 667 zł (1/2 * 1/3 * 250 000 zł).
Ostatnia sytuacja dotyczy spadkodawcy z majątkiem o wartości 500 000 zł, długami wynoszącymi 150 000 zł oraz darowiznami w wysokości 100 000 zł. Substrat zachowku to 450 000 zł (500 000 zł minus 150 000 zł plus 100 000 zł). Spadkobiercami są wdowa oraz trójka dzieci, przy czym każde dziecko ma udział 1/4. W efekcie, każde z dzieci otrzyma 56 250 zł (1/2 * 1/4 * 450 000 zł).
Te przykłady pokazują, jak różne mogą być wysokości zachowku w zależności od liczby spadkobierców oraz obecności darowizn i długów.
Przykład zachowku wynoszącego 37.500 zł
Gdy zachowek wynosi 37 500 zł, warto przyjrzeć się szczegółom tej sytuacji. Osoba zmarła pozostawiła majątek wart 200 000 zł, obciążony długami wysokości 50 000 zł. Nie miały miejsca darowizny ani zapisy windykacyjne, więc czysta wartość spadku wynosi 150 000 zł. Spadkobiercami są małżonek i dorosła córka, z równymi udziałami po połowie. Zachowek to połowa udziału w spadku, co daje 37 500 zł. Gdyby jednak córka była niepełnoletnia, jej zachowek wynosiłby 50 000 zł, ponieważ uwzględniałby większy procent jej udziału.
Przykłady zachowku po rodzicach i małżonku
Bliscy zmarłego mają prawo do zachowku po rodzicach i małżonku, co umożliwia im uzyskanie części majątku, nawet gdy nie zostali uwzględnieni w testamencie. Przykładowo, jeśli zmarły pozostawił majątek o wartości 300 000 zł, a jego zobowiązania wynoszą 50 000 zł, wartość zachowku liczy się od 250 000 zł. W sytuacji, gdy spadkobiercami są małżonek oraz dwoje dorosłych dzieci, każde z dzieci otrzyma 41 667 zł jako zachowek (1/2 * 1/3 * 250 000 zł).
Zachowek po rodzicach ustala się na podstawie dziedziczenia ustawowego[6]. Osoby niezdolne do pracy lub małoletnie mają prawo do większej części, czyli 2/3 wartości udziału. Na przykład, jeżeli spadek po rodzicach wynosi 200 000 zł, a przysługujący udział to 1/4, uprawniona osoba dostanie 25 000 zł (1/2 * 1/4 * 200 000 zł). Jednak w przypadku niezdolności do pracy, kwota ta wzrasta do 33 333 zł (2/3 * 1/4 * 200 000 zł).
Źródła:
- [1] https://adwokat.elblag.pl/jak-obliczyc-wysokosc-zachowku-w-5-krokach,58,pl
- [2] https://zachowek.info.pl/jak-obliczyc-nalezny-zachowek/
- [3] https://kancelariamw.pl/zachowek-gdynia/
- [4] https://lexperiens.pl/prawo-spadkowe/jak-obliczyc-zachowek/
- [5] https://gcadwokaci.pl/jak-obliczyc-wysokosc-zachowku/
- [6] https://slupinska.eu/blog/ile-wynosi-zachowek-przyklady/
Redakcja PrawnicyRazem.pl to zespół ekspertów, którzy z pasją śledzą zmiany w świecie prawa i dzielą się rzetelną wiedzą. Tworzymy merytoryczne treści, które pomagają prawnikom rozwijać się zawodowo i poszerzać horyzonty. Dołącz do naszej społeczności i bądź na bieżąco z najważniejszymi prawniczymi tematami!
